by Climmy Roeffen, Kragten B.V.
We kwamen op een leeftijd dat we het appartementsleven in de binnenstad van Venlo hadden gezien en toe waren aan ons eerste huisje. Ik had er zelf nooit over nagedacht waar of hoe ik wilde wonen. Mijn vriend daarentegen had al een heel plan klaar. ‘Ooit’ wilde hij graag een eigen huis (laten) bouwen. Ik geloofde het wel, en dacht vooral ‘laten we gewoon eens starten in een starterswoning’. Qua stijl wilden we graag landelijk wonen. Oude boerderijen gemoderniseerd sprak ons aan. Wat we vonden waren totale renovatieprojecten. Toen de knoop doorgehakt: waarom niet nieuw bouwen in een oude stijl?
Ik werkte toentertijd bij de gemeente Venlo als beleidsadviseur duurzame ontwikkelingen en was lichtelijk besmet met de Cradle to Cradle filosofie. Dat was dan ook mijn enige voorwaarde: prima om nieuw te bouwen, maar dan doen we het ook meteen duurzaam én gezond.
Mijn drive voor gezond is persoonlijk. Mijn vader had kanker. Je verdiept je er in en dat zette mij toch behoorlijk aan het denken hoe de wereld in elkaar zit. Tijdens deze verdieping kwam ik ook o.a. tegen dat het binnenklimaat best wel van invloed kan zijn op de gezondheid van de bewoners. En dat er ongezonde materialen worden toegepast, waarbij ook kankerverwekkend. Mijn gedachtes zijn hier herhaaldelijk over gestruikeld. Waarom creëren we (vast onbewust) een ongezonde omgeving voor onszelf?
De kaders waren gezet: nieuwbouw in oude stijl, maximaal duurzaam binnen budget (gericht op energie, water en grondstoffen) en gezond. We hebben ons een team samengesteld met architect, aannemer en installateur om het maximale er uit te halen en zo efficiënt en effectief mogelijk te werk te gaan. Onze ambitie was helder. De volgende maatregelen waren zo voor de hand liggend dat het niet eens discussie vroeg:
- Dak op oost-zuid zijde wordt volledig zonnepaneel: maximale energieopwekking, voor nu en in de toekomst.
- Veel ramen en zon georiënteerd: gratis warmte van de zon. Wel aandachtspunt: hoe schaduw te creëren tijdens warme dagen.
- Draagconstructie woning wordt onbehandeld hout. Past bij de oude stijl, en gezond materiaal.
- Verdiepingsvloer bestaat uit OSB platen. De reguliere platen zijn geproduceerd met een bepaald stofje, formaldehyde, wat kankerverwekkend kan zijn. Je hebt ook een vorm waar dat stofje is vervangen door een bepaalde hars. We hebben voor die laatste gekozen.
- Bestaande bakstenen: past bij de oude stijl en hergebruik van grondstoffen.
- Dakpannen die CO2 afbreken: gewoon omdat het kan.
Het ideale van onze teamsamenstelling was, dat ieders expertise meteen kon aangeven of het nog wel binnen budget zou passen. Of dat als we het net even zo of zo zouden doen, het beter uitkwam.
We liepen er al snel tegen aan dat er wel héél veel verschillende materialen in een woning gaan zitten die invloed kunnen hebben op de gezondheid. We hebben toen een keuze gemaakt om voor het laaghangend fruit en de binnen afwerking van de woning selectiever te zijn. En voor bijvoorbeeld de fundering van de woning maar even te laten voor wat het is. We hebben kritisch gekeken naar de materialen van de tussenwanden, vloeren en verf. Daarbij kwamen we in mooie discussies met verkopers terecht, waar we al snel door de verkooppraatjes heen prikte.
Ook al hadden we voor onszelf een selectie gemaakt waar we wel en niet een gezond alternatief voor gingen zoeken, het was een heuse zoektocht waar menig mens op kan afstuderen. Hoe verder het proces vorderde, hoe minder zin en energie we hadden om die zoektocht aan te gaan. Op een gegeven moment zie je gewoon door de bomen het bos niet meer. En dan ben ik nog enigszins een beetje thuis in de materie. Ik kan me zo voorstellen dat een gemiddelde Nederlander geen idee heeft hoe hier keuzes in te maken. Iedereen roept tegenwoordig ‘het meest duurzame’ product te hebben. Maar wat er duurzaam aan is, én vooral of het gezond is, dat mag je zelf onderzoeken. Dan kan een C2C certificering helpen, maar dat beperkt je ontzettend in de keuzes (aangezien er nog weinig te vergelijken valt). Een andere certificering ‘émissions dans l’air intérieur’ vertelde ons meer over het effect op de binnenlucht kwaliteit. Dat gaf ons ook wat houvast. Uiteindelijk bestaat onze binnen afwerking uit natuurlijke materialen of een gecertificeerd product.
Denk je dan klaar te zijn? Zie je weer andere uitdagingen: de producten op zichzelf zijn dan wel gezond, maar we wilde ook rekening houden met de herbruikbaarheid van deze. Waar het kon, legde we het geen losmaakbaar aan. Maar stuken en verven doe je toch op een ander materiaal. En hadden we materiaal over, hoe krijg je het dan weer bij de leverancier? Dat belandde alsnog in de bouwafvalcontainer. Deze uitdaging is gewoon niet aan te pakken als één huishouden zijnde. En om eerlijk te zijn: we waren er wel klaar mee en wilde gewoon verhuizen en van ons nieuwe huis genieten.
We wonen er nu ruim 2 jaar. En het is heerlijk wonen. We zijn verliefd op de vele raampartijen in het hele huis. Heerlijk om binnen en buiten zo met elkaar te verbinden en de hoeveelheid zonlicht, en warmte, binnen te hebben. Inclusief het laden van 1 elektrische auto, leveren we meer energie dan we verbruiken, dus we hebben geen energierekening (zit natuurlijk wel in de hypotheek verwerkt). Ons eerste idee van zonwering was het plaatsen van bomen die de zon tegen hielden. Alleen zouden deze zo dicht op de woning komen, wat niet paste. Opgelost met het plaatsen van luiken (passend bij de oude stijl) en het plaatsen van een open/dicht te schuiven overkapping boven het terras.
Het is een zeer leerzaam en intensief project geweest, met een resultaat waar we onze kinderen in een gezonde omgeving kunnen zien groot worden en waar wij zeker, hopelijk gezond, oud in gaan worden.
Een goede gezondheid wens je iedereen. Of deze goed is, wordt deels voor ons bepaald, maar hebben we ook deels zelf in de hand.
Het inrichten van de omgeving waar we veel zijn, zoals in gebouwen, is iets wat we zelf in de hand hebben.
De hoeveelheid zonlicht die wij binnen hebben en het uitzicht op de tuin geven me elke keer weer een vakantiegevoel. Een gevoel van blijdschap, trots en rust.
Het is een omgeving waar ik graag wil zijn. Een gevoel dat ik iedereen gun in de omgeving waar hij/zij veel is. Of dat nu thuis is of op het werk, een gezond gevoel is wat ik iedereen gun.
Foto: Climmy Roeffen
Viersen/ Venlo, 21 juli 2020
Gezonde scholen zijn eerste levensbehoefte!
Scholen zijn de gebouwen waar onze kinderen en kleinkinderen leren. Zich ontwikkelen. Een basis leggen voor de gezondheid van hun lijf, brein en empathisch vermogen voor hun verder leven. Hoezo belangrijk? Een eerste levensbehoefte!
In het Healthy Building Network doen we van alles om gezonde gebouwen realiteit te laten worden. Onderzoek door de Universiteit van Maastricht geeft ons de wetenschappelijke basis. De vele contactmomenten tussen overheid, private bedrijven en educatieve instellingen jagen innovatie aan en zorgen ervoor dat de gezonde gebouwen er daadwerkelijk komen.
In dit artikel wil ik graag duidelijk maken waarom we voor gezonde scholen moeten kiezen en hoe we die schoolgebouwen kunnen realiseren. Het begint allemaal met mensen die beseffen dat het omgevingsklimaat binnen in een gebouw belangrijk is. Dat onze kinderen een gezonde school nodig hebben om zich goed te kunnen ontwikkelen. Dat de generatie van de toekomst een gezond schoolgebouw verdient! Wij kunnen daar met z’n allen voor zorgen. Wat ga jij doen?
Waarom een gezond schoolgebouw?
In Europa en Amerika besteden mensen ongeveer 90% van hun tijd binnen een gebouw door. We wonen in een huis, we werken in een gebouw en onze kinderen krijgen in een gebouw hun lessen. Dit betekent nogal wat voor de blootstelling aan ongezonde lucht.
Onderzoeken tonen aan dat de concentraties van vervuilende stoffen (gassen, fijnstof, etc.) soms tot 5 keer hoger is in een binnenklimaat dan in de buitenlucht. En de mensen die extra kwetsbaar zijn voor de negatieve effecten van vervuiling (kinderen, oudere mensen, zieke mensen) spenderen vaak nog meer tijd binnenshuis.
Helaas worden de concentraties van vervuilende stoffen de laatste jaren alleen maar hoger. We bouwen energie-efficiënt, zorgen voor weinig ventilatie of onderhouden de filters niet goed. En we passen materialen toe die de lucht ernstig kunnen vervuilen. Denk aan schoonmaakmiddelen, synthetische bouwmaterialen, lijmen en verven, kunstmatige luchtverfrissers, brandvertragers in meubilair, etc.
Deze factoren spelen in al onze gebouwen. Maar als we bedenken dat vuile lucht zonder goede ventilatie in de onderste meter van een gebouw blijft hangen, dan kunnen we op onze vingers natellen wat dat voor onze kinderen betekent.
Ademen is noodzaak, maar op deze manier geen positieve factor voor gezondheid.
Verhuizen naar een gezond gebouw
In een onderzoek van de Universiteit van Maastricht, Moving to Productivity, is geconstateerd dat verhuizen naar een gezond gebouw zorgt voor 42% minder sick-building gerelateerde klachten. Laten we eens bedenken wat dit zou betekenen voor schoolkinderen. Gezondheidsnet schrijft het volgende over het sick-building syndroom:
“Het sick building syndroom kan leiden tot klachten als hoofdpijn, droge ogen, keelpijn, droge huid, vermoeidheid, gebrek aan concentratie en een gevoel van duizeligheid. De slechte luchtkwaliteit kan bovendien astma en allergieën verergeren. Bij onderzoek door de GGD’s voor het project Binnenmilieu Basisscholen bleek dat bedompte lucht in de klas de leerprestaties van leerlingen aantoonbaar vermindert.”
Dus wat kunnen we bereiken als schoolkinderen kunnen verhuizen naar een gezond gebouw?
- Bijdrage aan de gezondheid van kinderen
- Minder last van luchtwegklachten zoals astma
- Betere concentratie
- Minder stress voor leerkrachten, die gemakkelijker orde kunnen houden
- Betere leerprestaties
Laten we dat met z’n allen belangrijk vinden!
Om de effecten van een gezond gebouw op de prestaties van schoolkinderen te kwantificeren, doet de Universiteit van Maastricht onderzoek. Meer dan 10,000 kinderen worden gedurende 5 jaar gevolgd om de conclusies te valideren. Sensoren meten allerlei factoren in de klaslokalen. De opzet van het onderzoek ‘Indoor Environmental Quality and Learning Outcomes’ is open beschikbaar.
Een gezonde school, kan dat?
Dat een gezond schoolgebouw helemaal niet zo moeilijk is bewijst basisschool de Zuidstroom in Venlo. Er stroomt voortdurend gezuiverde lucht van de juiste temperatuur binnen. Op de vloer ligt C2C-gecertificeerd tapijt dat fijnstof vasthoudt. Kinderen worden voorbereid op een gezonde toekomst voor henzelf en de omgeving.
Een aantal belangrijke zaken die in een gezond schoolgebouw worden meegenomen, zijn:
- Voldoende ventilatie, bijvoorbeeld termietventilatie die luchtstromen op een natuurlijke manier door de gebouwen leidt, zodat zo min mogelijk energie nodig is voor installaties
- Gezonde, veilige materialen met zo min mogelijk chemische emissies
- Planten en water om binnenklimaat te beïnvloeden
- Grote ramen voor voldoende daglicht, met zonwering voor hittebeperking
- Ramen die open kunnen voor verse luchttoevoer
- Akoestische maatregelen, zoals absorberend systeemplafond, absorberende wanden en schermen, planten en andere materialen
- Harmonieuze verhoudingen en vormen
- Actief ontwerp, zodat de kinderen worden aangemoedigd te bewegen
- Diversiteit in materialen, texturen, vormen en kleuren
Financiële haalbaarheid
De grote mythe is dat gezond bouwen duur bouwen is. Dat is niet waar. De startinvestering kan iets duurder zijn, hoewel het in de meeste gevallen echt heel erg meevalt. En als we alle scheidingen tussen potjes geld weghalen, zal de eindafrekening snel zwarte cijfers schrijven.
Verschillende elementen hebben invloed op de financiële haalbaarheid waar tot nu toe nog niet zo over wordt nagedacht.
- De eigenaar van een gezond gebouw hoeft geen eigenaar te zijn van alle materialen en inventaris. Dat betekent minder onderhoudskosten, goede restwaarde en een goed doordacht product door de producent die verantwoordelijk blijft voor het gebruik en verbruik (bijvoorbeeld energie) van zijn producten
- Vervolgkosten van slechte leerprestaties zijn wellicht nog niet goed kwantificeerbaar op dit moment, maar wel degelijk aanwezig en logischerwijs kwalificeerbaar
- Kosten van ziekteverzuim leraren. Sick-building klachten, burn-out
- Kosten van bijlessen voor kinderen die veel meer last hebben van ADHD-achtige verschijnselen en concentratieproblemen
- Kosten voor bestrijding obesitas bij kinderen
- Maatschappelijke kosten en gezondheidsproblemen op de lange termijn
- Daarnaast is het zo dat de innovaties in bijvoorbeeld gezonde materialen veel bereikbaarder worden als er vraag naar is. Hoe meer gezonde gebouwen, hoe betaalbaarder de oplossingen om ze te realiseren
Iedereen een rol
In de transitie naar gezonde scholen heeft iedereen een rol.
Gemeentes kunnen gezonde schoolgebouwen prioriteit geven en zodra een gebouw aan vernieuwing toe is. Ze kunnen eisen dat het project wordt uitgevoerd als een gezond (ver)bouwproject. Het is een kwestie van de juiste vragen stellen aan de architecten, de bouwers en de leveranciers van materialen.
Schooldirecties kunnen hun wethouders en ambtenaren erop aanspreken dat ze in een gezond gebouw veel betere prestaties kunnen neerzetten. Schooldirecties kunnen zich verenigen om de Minister van Onderwijs attent te maken op gezondheidseisen aan schoolgebouwen
Leerkrachten kunnen zich verenigen met elkaar en met ouders. Zij kunnen eisen stellen aan hun directies, gemeentes en ministerie.
Architecten en bouwers kunnen gezond bouwen omarmen en de oplossingen praktisch toepasbaar maken. Het zijn ook jullie kinderen die een gezond schoolgebouw verdienen!
Producenten kunnen business cases ontwerpen voor de werkwijzes en materialen die bijdragen aan gezonde gebouwen.
Ouders kunnen de discussie over gezonde schoolgebouwen aanwakkeren binnen hun school en gemeente.
Kinderen kunnen hun stem laten horen naar hun ouders en iedereen die het maar horen wil. Gezien de vele acties voor het klimaat zijn zij zich steeds bewuster dat we een andere keuzes moeten maken in de wereld. En een gezond schoolgebouw draagt daar fors aan bij!
Conclusie
Gezonde schoolgebouwen moeten we prioriteit geven in onze bebouwde omgeving. Onze kinderen zijn de toekomst. En gezonde scholen leveren een belangrijke bijdrage aan hun gezondheid. Gezonde scholen zijn mogelijk en er zijn voorbeelden die bezocht kunnen worden.
Iedereen heeft een rol om gezonde scholen normaal te maken. Praat erover met elkaar. En (ver)bouw ze dan! Liever vandaag dan morgen.
Geschreven door: Desiree Driesenaar | Foto via: De Zuidstroom
Viersen/ Venlo, 09 juli 2020
Een gezond gebouw bestaat uit veel meer dan alleen maar gezonde materialen
Goede akoestische omstandigheden zijn een belangrijke voorwaarde voor ons welzijn, onze productiviteit en uiteindelijk onze gezondheid. Immers, in ons privé- of beroepsleven worden we dagelijks blootgesteld aan veel verschillende bronnen van lawaai of zelfs geluidsoverlast. Sommige daarvan nemen we bewust waar, andere alleen onbewust. Dus waarom het de moeite waard is om dit onderwerp te behandelen en wat u eraan kunt doen, komt u in dit artikel te weten.
Bouwakoestiek
In bouwakoestiek wordt onderscheid gemaakt tussen twee gebieden: Bouwakoestiek en omgevingsgeluid. Onder bouwakoestiek verstaan we ruimteakoestiek, luchtgeluidsisolatie, contactgeluidisolatie en installatiegeluid.
- Geluidisolatie heeft betrekking op de akoestische eigenschappen van bouwcomponenten, systemen en materialen met betrekking tot de verspreiding en overdracht van geluid tussen verschillende ruimtes in een gebouw. Essentiële geluidisolerende eigenschappen van een gebouw worden bepaald door het ontwerp (en detaillering) van de ruwbouw en de gebruikte bouwmaterialen. Binnen geluidisolatie wordt zowel luchtgeluid als contactgeluid beschouwd.
- Ruimteakoestiek houdt zich bezig met de aspecten van de geluidsverspreiding binnen een omsloten ruimte. Het gaat hier om gewenste aspecten als spraakverstaanbaarheid en de bescherming tegen geluidoverlast door (lawaai)bronnen binnen dezelfde ruimte. Hierbij spelen ook de afwerkingen en de vorm van de ruimte een rol. Rekening houdend met het beoogde gebruik worden ruimtes akoestisch geoptimaliseerd door specifieke toepassingen zoals geluidsabsorberende plafond– of wandsystemen.
- Installatiegeluid richt zich voornamelijk op het voldoende beperken van geluiden door technische installaties, zodat gebouwgebruikers geen hinder ondervinden.
Lawaai
Lawaai is een belangrijke factor als het gaat om de effecten van geluid en akoestiek op het menselijk lichaam. Lawaai wordt gedefinieerd als “ongewenst of storend geluid” dat de normale activiteiten zoals werk, slaap en communicatie verstoort. In sommige gevallen kan lawaai schadelijk zijn voor het gehoor, maar dit hoeft niet altijd zo te zijn. Geluid-gerelateerde verstoringen (afleiding) kunnen leiden tot een verscheidenheid aan beperkingen, zelfs als de geluidniveaus relatief laag zijn. Naast mogelijke communicatiebarrières kan afleiding ook de prestaties en uiteindelijk de gezondheid van de gebruikers beïnvloeden.
Menselijke prestaties en gezondheid
Lawaai op de werkplek kan het risico op ongevallen verhogen en de prestaties van werknemers beïnvloeden, vooral bij het uitvoeren van moeilijke en complexe taken. Wanneer stresshormonen zoals adrenaline en noradrenaline vrijkomen, reageren we met stress en prikkelbaarheid, en ervaren we meer ongemakken.
Verschillende studies hebben aangetoond dat blootstelling aan lawaai de functie van veel interne organen en systemen van het lichaam verandert. De gevolgen hiervan kunnen zijn: een verhoogde bloeddruk en veranderingen in de hartslag. Wanneer een kantoorgebouw is uitgerust met voorzieningen die gebruikers beschermen tegen ongewenst geluid is het gemiddelde aantal ziektedagen aantoonbaar lager. Dat maakt het economisch rendabel, omdat personeelskosten de grootste kostenpost van een organisatie zijn.
Bewustwording creëren
Een gebouw moet worden ontworpen en uitgerust om ervoor te zorgen dat het stress reduceert en de gezondheid bevordert. Om dit te bereiken zijn er veel oplossingen beschikbaar. In de komende weken zullen we u meer in detail uitleggen welke mogelijkheden dit zijn en wat helpt bij bestaande gebouwen.
Foto: Tirachard Kumtanom via Pexels
Ze zijn er nog: gebouweigenaren die zich bij nieuwbouw of renovatie alleen richten op
het beperken van energieverbruik. Dat terwijl de grootste winst zit in gebouwen met
gezonde gebruikers, die optimaal presteren. Een innovatieworkshop van het Healthy
Building Network maakt duidelijk dat investeerders en beheerders niet meer om het
begrip “˜gezond gebouw”™ heen kunnen.
Marvin van Kempen van DuurzaamGebouwd schreef er een mooi artikel over. Lees hier het artikel.
Partner
Ondersteund door
